Buitenbeentjes: twee religieuze rederijkersspelen Prof. Dr. Johan Koppenol
Literatuurwetenschappers hebben lange tijd maar matige interesse gehad voor de geschriften van de rederijkers: hun vormvaste werk werd beschouwd als de weinig aansprekende schrijfsels ontstaan in een literair vacuüm tussen Middeleeuwen en Gouden Eeuw. Inmiddels is dat geheel anders en staat de rederijkerij volop in de belangstelling. Niettemin zijn er nog genoeg teksten die nauwelijks of geen aandacht hebben gekregen en dat geldt zelfs voor een terreinen dat nu juist wel altijd grote interesse heeft gewekt: het religieuze toneel. Het aandeel van de rederijkers in de verspreiding van de Reformatie is onderwerp van meerdere studies geweest, en ook hun bemoeienissen met de religieuze controverses tijdens het Bestand zijn onderzocht. In mijn voordracht sta ik stil bij twee van deze nauwelijks bekende teksten. Het eerste stuk is de Commedia geschreven door Hendrik Niclaes, gepubliceerd in Keulen in 1575. Niclaes was de zelfverklaarde profeet en oprichter van de sekte het Huis der Liefde, die een grote invloed uitoefende op figuren als Christoffel Plantijn, Abraham Ortelius en anderen – ook heeft hij uitvoerig in de clinch gelegen met Dirck Volckertsz Coornhert. Dat hij daarnaast een vaardige rederijker was, is veel minder bekend – de sterke Duitse kleuring van zijn taal zal aan die onbekendheid hebben bijgedragen. De Commedia is een toneelbewerking van zijn religieuze ideeën en inktzwarte mensbeeld. De tweede tekst werd geschreven en opgevoerd tijdens het Bestand. Terwijl andere rederijkers zich druk maakten over de predestinatie, stelde de Haagse rederijker Hendrick Smout het atheïsme aan de orde. Een leerlijck spel van sinnen (1618) heeft een klassieke setting, maar maakt royaal gebruik van oerchristelijke beeldtaal, zoals het Lam en het Laatste Avondmaal.
Period
2 Mar 2006
Held at
Colloquium van het Centrum voor de Studie van de Gouden Eeuw