“Huiver en afkeer in Duitse media rond expo met hakenkruizen als designobjecten in Den Bosch” kopte De Volkskrant afgelopen 13 september naar aanleiding van de vermeende Duitse receptie van de tentoonstelling Design van het Derde Rijk. Wat mij interesseert is niet de tendentieuze strekking van die titel, maar de overheersende gedachte die eruit spreekt dat totalitaire, dus slechte regimes per definitie staan voor slechte smaak. In die naïeve gelijkstelling van ethiek en esthetica, van moraal en smaak, van Hitlers smaak, schuilt volgens mij een enorme vergissing. Want helaas is het nazisme door gewone Duitsers juist nooit ervaren als een politiestaat. Waar het om gaat is de fatale verleiding op tijdgenoten die blind waren voor het geweld gericht tegen ‘on-Duitse’ minderheden en tegenstanders die met algemene instemming op raciale, culturele of politieke gronden buiten het volk en de natie werden geplaatst. We hebben veel oog gehad voor het slachtofferschap, maar te weinig voor het