De taser boezemt angst in

Description

21 september 2019 zaterdag

Copyright 2019 HDC Media B.V. / Haarlems Dagblad All Rights Reserved

Het kan bijna niet meer missen: 17.000 ’gewone’ agenten vullen hun uitrusting binnenkort aan met een stroomstootwapen. De taser is ideaal voor het ’veilig’ uitschakelen van mensen die door het dolle heen zijn. Toch zijn er risico’s.

De politie maakt geen onderscheid. Doorgedraaid, gevaarlijk? Dat betekent ingrijpen, zo hard als nodig is. Ook als de extase het gevolg is van psychische problemen. Hoe een taserende agent het beleeft, blijkt uit de weergave van een interview in het evaluatierapport van de proef met het voor de Nederlandse politie nieuwe wapen.

’En in de isoleercel hebben ze ... Ja, proberen ze eigenlijk weer meteen controle te pakken op zijn benen. Nou, een collega die ging er een soort tegenaan duwen en die werd meteen naar achteren geduwd er weer vanaf. Die vent was loeisterk. En ja, hij moest ontkleed worden. Een gebruikelijke procedure als iemand zo in verzet gaat, voor zijn eigen veiligheid wordt hij volledig ontkleed. Dat wilde ik eerst op rust proberen, dus met die vent ... op die vent in gaan praten. Ik zei van: ’Joh luister, dit en dit gaat er gebeuren. En meewerken, want anders wordt er stroom gebruikt elke keer als jij verzet gaat leveren.’ Nou goed, dan begon hij weer ... Ging hij weer verzetten en ondertussen had hij wel ... Zijn handboeien waren op zijn rug, maar hij had ... Een hand kon hij bijna al ... Was hij eigenlijk zo kracht aan het zetten dat hij hem uit de boei kon trekken. Dus, op dat moment ben ik gaan taseren.’ Binnen zeven minuten wordt de man 37 seconden onder stroom gezet. Aan de isoleercel gaat het een en ander vooraf. ’Er waren collega’s maximaal aan het vechten met een gozer. Een behoorlijk potige vent. Achteraf bleek dat hij waarschijnlijk in een psychose zat en onder invloed was van drugs. Dit heeft enige tijd geduurd, uiteindelijk is hij horizontaal de bus in geladen.’

Doodvechten

Tijdens de rit zitten er continu drie agenten bovenop de man. De taser was een welkom alternatief, schetst de agent. ’Ik zeg tegen de collega’s: ’Oke. Vanaf nu gaan we er niet meer bovenop zitten, want zo meteen gaat die gozer gewoon dood omdat hij zich helemaal dood aan het vechten is. Dus, we gaan niet meer op zijn romp zitten. Alleen nog maar zijn armen en zijn benen fixeren en daarmee gaan we het doen. En daarnaast, mocht hij wel los blijven gaan, dan gaan we gewoon proberen of we hem met de taser onder controle kunnen krijgen.’ Traumatisch is vergelijkbaar politie-optreden voor een patiënt die doordraaide in een GGZ-klinkiek. Zelfs zes agenten met schilden krijgen hem niet onder controle, waarop de taser eraan te pas komt. Dat breekt zijn verzet, maar levert hem en zijn familie wel een trauma op, blijkt uit het relaas van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Die concludeert eerder dit jaar dat de zorg en hulp voor mensen met ernstige psychische aandoeningen te wensen over laat. De politie is steeds vaker nodig bij ’overlastincidenten’ door personen met verward gedrag. Deze maand werd bekend dat ook dit jaar weer sprake is van een toename. Natuurlijk is het toedienen van stroomstoten lang niet altijd nodig. Vast staat dat áls er wordt getaserd, de kans groot is dat het doelwit valt in de categorie verwarde persoon.

Gezond

Precies de groep waarvan niet te zeggen is wat de gezondheidsrisico’s zijn als het stroomstootwapen wordt ingezet. Dat constateert het Nivel, dat in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) systematisch literatuuronderzoek deed om de gezondheidseffecten van de taser in kaart te brengen. Voor gezonde mensen blijken die ’beperkt’. Directeur Bert Stavenuiter van Ypsilon, de vereniging van familieleden van mensen met psychosegevoeligheid, maakt zich ’enorm grote zorgen’. „Als 17.000 agenten zo’n wapen krijgen, weet je dat het veel meer gebruikt gaat worden.” Stavenuiter benadrukt dat mensen met ernstige psychische problemen vaak meer gezondheidsklachten hebben. „Die zijn ook fysiek minder gezond. Anti-psychotica hebben bijvoorbeeld effect op het hart. Dan kun je je voorstellen dat een stroomstoot een extra risico is.” Taseren kan averechts werken. „Mensen met een psychose zitten enorm in angst, hebben vaak toch al het idee dat er een complot tegen hen is gesmeed. En dan krijg je ook nog iemand voor je met een taser. Enger kan bijna niet.” Nou ja, dat kan dus wel. Stavenuiter: „Als iemand al is opgesloten in een GGZ-instelling en dán wordt getaserd. Dat is dus de overtreffende trap. Het is namelijk al vreselijk dat iemand anders voor jou heeft bepaald dat je moet worden opgesloten, ook al ben je misschien zo gek als een deur.” Maar wat moet de politie dan? Een hond inzetten, vuurwapens gebruiken? Dooddoeners, vindt Stavenuiter. „Heel veel conflicten zijn te vermijden met persoonlijke zorg. Ook als je een psychose hebt, ben je gewoon een mens hè. Juist als je denkt dat iedereen tegen je is, kan het heel prettig zijn als iemand je vraagt ’heb je zin in een kop koffie?’. Dan geeft zo iemand gewoon antwoord hoor.”

Verkeerd

Met de komst van de taser wordt het nog meer vechten tegen de bierkaai, vreest de deskundige. „De tendens is verkeerd. Je lost dit op door contact te maken met patiënten, niet door met een taser te zwaaien.” De Nivel-onderzoekers pleiten voor het, liefst continu, trainen van agenten met tasers. Ook dringen ze aan op ’medische objectivering’ door een arts of verpleegkundige, elke keer als iemand is getaserd. Zo kan ook kennis worden vergaard over de gevolgen voor verwarden. Dat inzicht hierin nog ontbreekt, ook in de rest van de wereld, is volgens de onderzoekers logisch. Op kwetsbare mensen testen zou onethisch zijn. Trainen en administratieve rompslomp na de actie, het zijn nou niet bepaald de sterke punten van de politie, sneert Emile Affolter van Amnesty International. „Arrestatieteams werken al jaren met tasers, dat is een ander verhaal. Als nu veel meer agenten een stroomstootwapen krijgen, is het risico dat er iets fout gaat enorm. Nu al trainen agenten veel te weinig met het gebruik van het vuurwapen. Laat staan dat er straks tijd is om 17.000 agenten ieder drie dagen naar tasertraining te sturen.” Ook politiesocioloog Jaap Timmer is kritisch op dit punt. „De trainingscentra van de politie zijn te klein en er zijn te weinig docenten. Steek daar die miljoenen euro’s in die nu worden uitgetrokken voor de taser.” En dan nog blijft het probleem dat een politieagent niets begrijpt van psychische stoornissen. Timmer: „Die gaat altijd uit van een rationeel wezen tegenover zich.” De wetenschapper pleit voor spierballen binnen de GGZ. „De politie komt ook niet in de gevangenis of het huis van bewaring om de orde te herstellen, daar heeft de Dienst Justitiële Inrichtingen zelf personeel voor. Als er geen strafbaar feit is gepleegd, is de politie niet eens bevoegd in een GGZ-instelling op te treden.” Henk Runhaar