Bokkenpootjes, neusklemmen en knieën op armen: ze werden deze week door de politie gebruikt om aan het spoor vastgeketende actievoerders weg te krijgen. Meermaals gaven demonstranten aan dat het geweld buitensporig was. Maar wat is gepast geweld? En wanneer gaat het een grens over? ,,Je doet hem pijn, je doet hem pijn", roept een actievoerder tegen een politieagent. Op videobeelden zijn worstelingen te zien tussen agenten en actievoerders van Geef Tegengas die afgelopen maand meermaals de spoorlijn in de Rotterdamse haven bezetten. Een agent trekt met beide handen via de neus het hoofd van een vastgeketende activist naar achteren die op zijn beurt kermt, is te zien op de beelden. Er ontstaat commotie. ,,Wij zijn vreedzame demonstranten", roept een actievoerder. De politieagent stopt en geeft aan dat als de demonstrant gewoon loslaat en meewerkt, hij geen geweld hoeft te gebruiken.
Gevaarlijke stoffen
En zo gaat het vaker. In een maand tijd werd de havenspoorlijn vijf keer bezet. De actiegroep wil dat de logistieke sector stopt met het vervoer van goederen 'die het klimaat en de natuur beschadigen en waarvoor mensenrechten worden geschonden'. Om dat voor elkaar te krijgen, ketenen ze zich vast aan het spoor met als gevolg dat goederentreinen stil komen te staan. Ook die met gevaarlijke stoffen erin.
"Ze hebben rechten, maar ook plichten, dat wordt nog weleens vergeten" - Jaap Timmer, Politiewetenschapper
De burgemeesters van Rotterdam en Barendrecht beslissen alle vijf de keren dat demonstreren op het spoor niet veilig is. Ze moeten vertrekken en dan komt de politie in actie. Eerst wordt de activisten gevraagd weg te gaan, doen ze dat niet, dan worden er zwaardere middelen ingezet. Maar wanneer pas je bepaalde klemmen toe?
,,Ze worden ingezet om verder verzet te breken", legt politiewetenschapper Jaap Timmer van de Vrije Universiteit Amsterdam uit. ,,Een bokkenpootje en neusklem zijn pijnprikkels en worden gebruikt om iemand onder controle te nemen, mee te laten bewegen en mee te laten werken. De methoden moeten proportioneel zijn. Het minst indringende middel moet gebruikt worden om het doel te bereiken. Eerst verbaal, lukt dat niet, dan met fysiek geweld en daarna zijn er verdere stappen als wapenstok, pepperspray, honden enz."
Methoden
Op de beelden is te zien dat agenten praten en daarna verschillende methoden inzetten. Bokkenpootjes, waarbij de pols wordt geklemd. Neusklemmen zoals in het voorbeeld hierboven, armen worden verdraaid en knieën op armen gedrukt, maar de actievoerders weigeren om weg te gaan. Geweld is dan onvermijdelijk, zegt Timmer. ,,Actievoerders hebben rechten, maar ook plichten, dat wordt nog weleens vergeten. Als er tegen je gezegd wordt dat de burgemeester het heeft verboden, ben je verplicht om dat op te volgen. Werk je niet mee, kan er geweld gebruikt worden. Je moet nou eenmaal aan de wet voldoen." Volgens Geef Tegengas is het geweld buitensporig geweest en de woordvoerder laat dan ook weten dat er aangifte wordt gedaan en/of klachten worden ingediend. De politie laat in een reactie weten dat 'geweld door de politie er nooit mooi uitziet'. ,,Het gebruikte geweld moet door de politieman worden gemeld aan zijn meerdere en wordt daarna nog getoetst. Dit zal naar aanleiding van de genoemde demonstraties ook worden gedaan." Timmer: ,,Een belangrijk toetscriterium is of het vakkundig en juridisch in orde is. Is het geweld uit te leggen? Ofwel, voldoet het aan de normen waarin je bent getoetst tijdens je training? Van elke charge wordt een notitie gemaakt en als er geweld is gebruikt, moet dat genoteerd worden. Achteraf wordt dan beoordeeld of het geweld gepast is geweest." Aangifte van mogelijk politiegeweld leidt volgens Timmer zelden tot vervolging van agenten. ,,Klachten hebben vaker effect, maar dan hebben we het nog niet over enorme hoeveelheden. Hoe dan ook, elke klacht wordt serieus genomen."