Leidt politieschot tot escalatie of bezinning?

Description

Heerenveen
Het is dinsdagavond laat als er overal op sociale media video's uit Heerenveen opduiken. Van een politieblokkade op een rotonde bij de snelweg A32 om precies te zijn. De agenten houden een stoet trekkers tegen. De meeste video's gaan vergezeld van woest commentaar. De politie 'moet zich kapot schamen'. 'Zijn ze nu echt uit op een burgeroorlog?', schreeuwt een Telegram-kanaal. ,,Dit is de lont in het kruitvat'', stelt Bart Kemp, de leider van de boerenactiegroep Agractie.

De video is dan ook duidelijk. En tegelijkertijd ook weer niet. Wat we zien: een rode trekker met aanhanger die zich losmaakt uit de file van tractoren, van de weg af rijdt, over de middenberm gaat en dan linksaf slaat. Terwijl de bestuurder dat doet, trekt een agent zijn pistool en schiet op de trekker. Niet veel later verschijnen foto's van de trekker, met een kogelgat in de cabine.

De politie die schiet op een rijdende tractor, het zijn voor Nederland vrij ongekende beelden. Het is voor het eerst in weken van boerenprotesten dat dit gebeurt. Wat we niet zien op de video: wat er voorafgaand aan het incident gebeurt en waarom de agent precies zijn pistool pakt en de trekker overhaalt.

De politie komt iets voor middernacht met een verklaring. Trekkerbestuurders zouden hebben geprobeerd 'in te rijden op agenten en dienstvoertuigen. 'Er ontstond een dreigende situatie. Hierbij zijn waarschuwingsschoten gelost en werd er gericht geschoten. Daarbij is een trekker geraakt. Er zijn drie verdachten aangehouden. Er raakte niemand gewond.' Dan volgt de mededeling dat de rijksrecherche onderzoek doet naar het incident, zoals dat altijd gebeurt als een agent schiet. Ook wordt bekendgemaakt dat de opgepakte mannen  (drie Friezen van 16, 34 en 46 jaar) worden verdacht van poging tot doodslag.

De protesterende boeren zijn woest. Welke dreigende situatie dan? vragen ze zich af. Op de beelden is te zien dat de trekker waarop werd geschoten helemaal niet op agenten inrijdt, maar juist van hen weg. ,,Mijn zoon had wel dood kunnen zijn", zegt Tjitske Hospes, wier 16-jarige zoon Jouke de bestuurder van de trekker was. ,,Ik begrijp echt niet waarom ze op hem hebben geschoten. En waarom dan niet op de banden, maar op de cabine?"

Jouke en zijn één jaar oudere broer Sytse waren dinsdag na het werk op de veehouderij van de familie naar het distributiecentrum van de Spar bij Heerenveen gegaan om te demonstreren tegen de stikstofplannen van het kabinet. ,,Ik had nog wel gezegd dat het misschien niet verstandig was, want de sfeer is de laatste dagen wel agressief, maar de jongens zijn toch gegaan." Iets na 22.00 uur gaan de broers met hun voertuigen eten halen bij de McDonald's. ,,Daarna wilden ze naar huis rijden." Ze belanden bij de politieblokkade die wil voorkomen dat de wagens van de broers en andere boeren de snelweg op gaan. Als Jouke zich met zijn trekker en aanhanger losmaakt uit de file en wegrijdt, wordt hij beschoten.

Is dit het schot dat het conflict tussen boeren en overheid nog verder laat escaleren? De lont in het kruitvat, zoals boerenleider Kemp suggereert? Jaap Timmer, Politiewetenschapper aan de VU in Amsterdam, stelde vorige week dat de politie 'een krachtmeting moet zien te voorkomen'. ,,Je kunt een ME-bus tegenover een trekker zetten, maar uiteindelijk wint die trekker. En wat ga je dan doen als politie? Schieten? Dat lijkt me bij deze protesten niet van toepassing." Timmer wijst er nu op dat het schietincident niet plaats vond bij een demonstratie. ,,Ik zie een verkeerssituatie waarin de politie lijkt te proberen een strafbaar feit te voorkomen, namelijk dat trekkers de snelweg opgaan." 

Coolsingel

Ook na de coronarellen op de Coolsingel in Rotterdam, waar de politie meerdere keren schoot en zo mensen verwondde, was er de vrees dat 'het nu echt uit de hand zou lopen'. Dat gebeurde niet.

Timmer ziet nog meer vergelijkingen: ,,Ook in 1999, toen de politie schoot bij rellen van Feyenoordfans, was er daarna geen escalatie. En in 1966 schoot de politie met karabijnen op demonstrerende bouwvakkers op de Dam. De dagen erna waren er niet méér protesten. Schieten is op zichzelf geen reden voor escalatie. Misschien leidt het juist wel tot bezinning. Het besef dat het tijd is voor een gesprek."

Dat gesprek werd gisteren nog niet in Leeuwarden gevoerd. ,,Het slaat nergens op dat Jouke vastzit, hij moet meteen vrij komen. Ik zie jullie in Leeuwarden", zei Farmers Defence Force-leider Mark van de Oever gisterochtend in een videoboodschap. Het leidde gisteren tot een protestactie bij  het politiebureau waar de drie vastzaten. Later gisteravond werd het drietal vrijgelaten. "Er is geen aanleiding de verdachten langer vast te houden op verdenking van poging doodslag", aldus het Openbaar Ministerie.