Ongekend aantal agenten aangeklaagd na dood Mateusz: ‘De ergste nachtmerrie van politie’

Description

AD/Algemeen Dagblad.nl

16 februari 2024

Adrianne de Koning

Niet alleen vervolgt het Openbaar Ministerie een ongekend groot aantal agenten voor hun rol bij de arrestatie van de 32-jarige Mateusz, die enkele uren later overleed. Het is ook de eerste keer ooit dat de aanklager gebruik maakt van een nieuw artikel in de wet. ,,Dit verlaagt de drempel om agenten te vervolgen en te straffen’’, zegt politiewetenschapper Jaap Timmer.

Het besluit de acht agenten, voor zover bekend het hoogste aantal ooit, te vervolgen, roept vele emoties op. De nabestaanden zijn blij dat de rechter een oordeel gaat vellen. ,,Ze willen gerechtigheid voor hun zoon en broer, maar vinden deze zaak óók belangrijk voor toekomstige gevallen”, zegt hun advocaat Richard Korver.

De politiebonden beseffen hoe zwaar en verdrietig het is voor de familie van Mateusz, maar ook voor de betrokken agenten. Nine Kooiman, voorzitter van de Nederlandse Politiebond: ,,Wij hopen dat er meer duidelijkheid komt voor iedereen over wat er precies is gebeurd.’’ Dat geldt ook voor wat de gevolgen zijn.

,,Voor politiemedewerkers is dit vaak de ergste nachtmerrie. Politiemensen moeten er alles aan doen om naar eer en geweten hun werk te doen. Het moet in de rechtbank blijken of deze medewerkers inderdaad schuld hebben.’’

Idee van celstraf is al zwaar voor agenten

Alleen al het idee dat ze een celstraf kunnen krijgen, is zwaar voor de agenten. De kans dat ze daadwerkelijk de gevangenis in moeten, schat Jaap Timmer heel erg klein in. ,,Dat gebeurt echt zeer zelden’’, zegt de politiewetenschapper aan de Vrije Universiteit. ,,Ik herinner mij één keer, waarbij een agent iemand doodschoot wiens papieren niet op orde waren. Die kreeg twee jaar celstraf en werd ontslagen.’’

De Rotterdammer overleed begin juni na zijn aanhouding. In verwarde toestand reed Mateusz, die volgens zijn familie kampte met schizofrenie, met zijn fiets tegen een auto op de ’s Gravenweg in Rotterdam-Kralingen. Volgens een patholoog-anatoom van het Nederlands Forensisch Instituut kan de dood van Mateusz ‘zonder meer worden verklaard door de manier waarop de verdachte in bedwang is gehouden’.

Nieuwe wet alleen voor opsporingsambtenaren

Het doet denken aan de dood van Mitch Henriquez, die tijdens een muziekfestival in Den Haag in 2015 werd gearresteerd. Uiteindelijk werd een agent toen vervolgd voor mishandeling met de dood tot gevolg. Deze agent gebruikte de nekklem die het slachtoffer fataal werd. Hij kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden.

Deze agent en een collega die werd vrijgesproken werden nog vervolgd via een wetsartikel dat geen onderscheid maakte tussen burgers die geweld gebruiken en politiemensen. Terwijl agenten het geweldsmonopolie hebben en een stap naar voren moeten doen waar anderen weglopen.

Het nieuwe artikel 372, dat sinds juli 2022 van kracht is en nog niet eerder is gebruikt, geldt alleen voor opsporingsambtenaren; van agenten tot BOA’s. Het draait hierbij om het niet goed volgen van de geweldsinstructie, waarin precies staat wanneer en hoe agenten geweld mogen toepassen. Volgens het Rotterdamse OM hebben de acht agenten Mateusz ‘in wisselende samenstellingen, terwijl hij op de grond lag, onder controle gehouden’, waarbij ze de geweldsinstructie hebben geschonden.

,,Het nieuwe artikel verlaagt de drempel tot vervolgen en straffen van agenten’’, stelt Jaap Timmer. ,,Eerder moest je niet alleen bewijzen wat agenten hadden gedaan, maar ook dat ze opzet hadden op letsel of zelfs de dood. Of dat ze hadden kunnen weten dat iemand gewond zou raken of zou overlijden. Die opzet hoeft nu niet bewezen te worden.’’

De maximale straffen liggen dan weer lager. Als een verdachte is overleden door een ‘verwijtbare schending van de geweldsinstructie’ is de maximale straf drie jaar cel.

De acht Rotterdamse agenten zullen op een nog onbekende datum voorkomen bij de Blauwe Kamer, die is ondergebracht bij de rechtbank in Utrecht. Hier worden zaken behandeld waarbij opsporingsambtenaren geweld hebben gebruikt dat niet passend zou zijn.