Politiewetenschapper: 'Hij schoot achter de trekker aan, noodweer was het dus zeker niet'

Description

Ruwweg schieten agenten tweehonderd keer per jaar. Meer dan de helft zijn waarschuwingsschoten, de rest gericht. Volgens politiewetenschapper Jaap Timmer van de VU Amsterdam is daarvan de helft op voertuigen en de helft op personen. „Door politiekogels zijn er gemiddeld in de afgelopen veertig jaar per jaar drie doden en zeventien gewonden gevallen”, vertelt Timmer. „De politie trekt niet zomaar een pistool en schiet”, zegt de politiewetenschapper die zich wel afvraagt hoe effectief schieten op een voertuig is.

„Het heeft zelden het bedoelde effect. De meeste bestuurders rijden toch door.” Overigens blijkt in tien procent van alle gevallen na onderzoek het schieten onrechtmatig te zijn geweest, van schieten op auto’s de meerderheid.

Beelden gingen dinsdagavond de hele wereld rond waarin de politie in Heerenveen gericht het vuur opende op een trekker met een 16-jarige bestuurder. „Het beeld van wat daar is gebeurd, is nog niet compleet. Ik weet wel dat agenten alleen in heel bedreigende situaties schieten”, zegt voorzitter Jan Struijs van de Nederlandse Politiebond (NPB).

Coolsingelrellen

Toch is het niet voor het eerst: in november voelden agenten zich bij de Coolsingelrellen in Rotterdam zo in het nauw gedreven dat ze geen andere uitweg zagen dan gericht te schieten. En in september werd in het Friese Boelenslaan een 28-jarige man doodgeschoten omdat hij met zijn auto op agenten was ingereden.

De overheid heeft in Nederland het geweldsmonopolie en heeft dat onder meer bij de politie neergelegd. „Geweldbevoegdheden heeft alleen de politie. Burgers hebben die niet, nooit. Daarnaast heeft elke agent, net als jij en ik, het recht om zich te verdedigen: noodweer. Het lijkt er alles op dat die agent hier ter aanhouding in Heerenveen heeft geschoten. Hij schoot achter de trekker aan. Noodweer was het dus zeker niet”, aldus Timmer. De politie mag schieten uit noodweer, maar ook om iemand aan te houden als hij of zij vlucht.

„De procedure is dat bij onmiddellijk dreigend gevaar voor de betreffende politieagent of een van zijn collega’s, hij of zij eerst een waarschuwingsschot mag lossen”, zegt advocaat mr. Geert-Jan Knoops, die regelmatig agenten bijstaat die in het beklaagdenbankje zitten omdat ze geweld hebben toegepast.

„Als het dreigend gevaar daar niet mee afgewend wordt dan mag er gericht geschoten worden. Alleen niet op de vitale delen, maar op de benen”, stelt Knoops.

Volgens de raadsman blijft het moeilijk te definiëren wat dreigend gevaar is. „Een agent kan zich een situatie inbeelden dat iemand een vuur- of steekwapen bij zich draagt, terwijl dat achteraf niet zo is geweest. Maar die situatie kan achteraf ook door de rechter worden beschouwd als een argument om de agent niet te straffen.”

Getoetst

Het gebruik van vuurwapens door de politie is aan strenge voorwaarden gebonden en wordt altijd achteraf getoetst door de Rijksrecherche. Ook in Heerenveen wordt nu onderzoek gedaan door de onafhankelijke opsporingsdienst die onder de verantwoordelijkheid valt van het College van procureurs-generaal van het Openbaar Ministerie (OM).

„Alle informatie wordt door hen verzameld en de agent in kwestie wordt verhoord. Ook andere betrokkenen worden gevraagd om de aanleiding te beschrijven”, zegt voorzitter Wim Groeneweg van politiebond ACP. Ook bekijkt de Rijksrecherche beelden en vindt sporenonderzoek plaats.

Niet zomaar

De bondsman benadrukt om geduld te betrachten bij dit soort onderzoeken. „Beelden op sociale media werken escalerend, niet de-escalerend. Iedereen heeft de neiging om op de stoel van de rechter te gaan zitten, dat zie je ook aan de reacties onder de beelden. Een ding weet ik wel: de politie doet dit niet zomaar, ze weten zelf wat voor gevolgen het heeft als ze hun dienstwapen gebruiken”, stelt Groeneweg.

Jan Struijs wil op basis van de beelden geen oordeel vellen. „We weten niet wat er zich vooraf en tijdens het incident heeft afgespeeld. De Rijksrecherche moet eerst onafhankelijk onderzoek doen onder leiding van het Openbaar Ministerie (OM).”

Politiewetenschapper Timmer vindt dat het uit de hand gelopen boerenprotest in Friesland uit de sfeer van de demonstraties moeten worden getild. „Dit waren trekkerbestuurders die zich waarschijnlijk schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten.”

De politie Noord-Nederland vraagt met klem om niet op het Rijksrecherche onderzoek vooruit te lopen. De politie baalt ervan dat er online conclusies worden getrokken en agenten met naam en toenaam door het slijk worden gehaald. „Er verschijnen berichten die erg intimideren en bedreigend zijn waarin er persoonsgegevens van de betrokken collega’s worden gedeeld. We roepen iedereen op om hiermee te stoppen”, aldus de politie.

Adressen

„Dit is walgelijk en gevaarlijk voor de politieman en zijn gezin in kwestie. Blijf van politiemensen af, zeker in hun privéomgeving. Doxing (publiceren van persoonsgegevens, red.) moet zo snel mogelijk strafbaar worden gesteld”, aldus Struijs. Korpschef Henk van Essen vindt doxing verwerpelijk. „Het grijpt bij politiemensen in op hun persoonlijke levenssfeer. Zeker als adressen op sociale media worden gevraagd.”