Analyse politieoptreden bij demonstratie Malieveld
Filmpjes van ME-agenten die hardhandig in slaan op demonstranten tijdens een anti-coronademonstratie wekken veel verontwaardiging op internet. De beelden zijn gemaakt tijdens politiecharges op het Malieveld in Den Haag, afgelopen zondag. Daarbij raakten 3 demonstranten en 6 agenten gewond, en werden 29 demonstranten gearresteerd. Eén agent loste een waarschuwingsschot. Amnesty International meent dat de beelden wijzen op disproportioneel politiegeweld en dringt aan op onderzoek door het Openbaar Ministerie.
De beelden zijn akelig: een man met fiets incasseert klappen in zijn gezicht met een lange wapenstok, een oudere demonstrant op de grond krijgt vuistslagen in de nierstreek, een vrouw belandt onder een rijdend ME-busje na een duw door een agent in burger, een man die een politiehond bij zijn oren vastpakt, krijgt harde klappen op zijn schedel. 'Schokkend! Poging tot doodslag! Dictatuur!' twitteren ooggetuigen. Ook de term wappierammen komt vaak terug. De politie-eenheid Den Haag twittert op zondag al enige toelichting: 'Hij werd aangehouden omdat hij agenten aanviel met een stok.'
Volgens de politie verliep een goedgekeurde klimaatdemonstratie zondag zonder incidenten, maar verschenen elders in de stad onaangekondigde demonstranten die tegen coronamaatregelen demonstreerden. 'We hebben toen besloten iedereen naar het Malieveld te geleiden', zegt hoofdcommissaris Paul van Musschen die geen groepen los door Den Haag wilde laten dwalen. 'Als mensen de regels aan hun laars lappen, het noodbevel negeren, onze waarschuwingen keer op keer in de wind slaan; ja, dan komt er dus een moment waarop de politie gaat optreden.'
Confrontatie
Volgens de politiechef bleek al snel dat een deel van de demonstranten uit was op een confrontatie. Dat begon met laserpennen, stelt Van Musschen, waardoor één agent oogletsel heeft opgelopen, gevolgd door gooien met zwaar vuurwerk, dreigen met dikke stroomkabels (een slagwapen dat zich makkelijk laat verbergen onder kleding) en een opgehitste vechthond. Een hondengeleider van de politie voelde zich zo bedreigd door dit dier dat hij een waarschuwingsschot loste in de lucht. Ook dat is allemaal te zien op een filmpje.
Van Musschen: 'Er gaan nu veel filmpjes rond. Die worden wel vaker na afloop geconstrueerd om het optreden van de politie in een kwaad daglicht te stellen. Zonder enige context erbij. Zo ontstaat veel verontwaardiging, op basis van een deel van de werkelijkheid.' Volgens de hoofdcommissaris, die direct betrokken was bij het optreden zondag, was de ME-inzet afgelopen zondag wel omvangrijk, maar niet uitzonderlijk.
Over de vrouw die tegen een politiebusje belandde zegt de hoofdcommissaris als voorlopige reactie: 'Dat was natuurlijk niet de bedoeling. Zij werd opzij geduwd om een aanhouding veilig te stellen. Zij raakte naar mijn weten niet gewond en gelukkig maar.' Over een ander filmpje, waarbij een demonstrant beide oren van een politiehond vasthoudt om de tanden van het dier op een afstandje te houden, zegt de hoofdcommissaris: het ziet ernaar uit dat de agenten op zijn armen mikken met de wapenstok, maar per ongeluk ook zijn hoofd raken.' Alle geweldsincidenten worden volgens hem geëvalueerd door de Commissie Geweldsaanwending en eventueel voorgelegd aan het Openbaar Ministerie.
Politie-onderzoeker Jaap Timmer (VU Amsterdam) stelt dat het gebruik van geweld door de politie aan twee principes moet voldoen: proportionaliteit en subsidiariteit. Kies voor een inzet die in verhouding staat tot de ernst van het delict (ontruimen Malieveld versus bedreiging volksgezondheid) en kies altijd eerst voor het minst indringende middel (vriendelijk verzoeken naar huis te gaan). 'Op internetfilmpjes zie je nooit de eindeloze opdrachten per megafoon om het gebied te ontruimen.' Als volgende stap is volgens Timmer het gebruik van de wapenstok toegestaan. Om te porren of te slaan op grote spiergroepen als schouder, biceps of dijbeen. 'Daar hou je meestal een blauwe plek en spierpijn aan over; maar soms mikt een agent op een schouder, en raakt het gezicht.' Dat is volgens Timmer niet een zaak voor het strafrecht, maar eventueel wel voor het tuchtrecht. 'Agenten zijn bevoegd en getraind om geweld te gebruiken.' Een zaak tegen een agent wegens mishandeling, stelt hij, vergt een dossier met aantoonbare herhaalde incidenten.
Honden
Na de mondelinge waarschuwing en de wapenstok biedt het subsidiariteitscriterium ruimte voor de volgende geweldsmiddelen: honden, paarden, water en traangas. De dieren zijn eerder bedoeld om mee te dreigen, dan om in te zetten als wapen. Wie toch door een politiehond wordt gebeten zal medische aandacht nodig hebben, waaronder een tetanusprik. Als een hond doorbijt zijn vaak hechtingen nodig. Een vuurwapen is volgens de politie-onderzoeker geen middel om de openbare orde te bewaken. Het lossen van een waarschuwingsschot, zoals afgelopen zondag, komt volgens Timmer zelden voor.
Zo te zien sloeg de politie er zondag flink op los op het Malieveld. De beelden spreken boekdelen, maar is dat het hele verhaal? Volgens de politie ging er heel veel 'zachte drang' aan vooraf, en dat zie je niet.
Paul van Musschen, Hoofdcommissaris van politie
Er ontstaat veel verontwaardiging op basis van een deel van de werkelijkheid