Wat mag wel en niet met een waterwerper? ’Straks worden agenten nog afwachtend’; OM vervolgt agente waterkanon voor mishandeling vrouw

Description

Een politieagent die tijdens een coronaprotest in Eindhoven een vrouw vol raakte met een waterkanon, wordt strafrechtelijk vervolgd voor mishandeling. Waar is zo’n ’waterwerper’ nou wel en niet voor bedoeld?

In januari 2021 liep een coronademonstratie in Eindhoven volledig uit de hand. Honderden relschoppers richtten vernielingen aan in de stad, plunderden winkels en zochten ruzie met de politie.

De Tsjechische Denisa Šťastna was een van de aanwezigen. Vanaf het dak van een fietsenstalling op het 18 Septemberplein filmde ze de politie-inzet. Toen ze naar beneden kwam werden zij en haar vriend geraakt door een waterstraal. Kort daarna gooide haar vriend met een kettingslot in de richting van het politievoertuig en schoot de het politievoertuig – een waterwerper genoemd – opnieuw.

De vrouw werd vol geraakt en met haar hoofd tegen de fietsenstalling aangeworpen. Ze moest naar het ziekenhuis en deed later aangifte van poging tot doodslag.

Het OM maakte maandag bekend dat de politieagente achter het waterkanon wordt beschuldigd van mishandeling. De agente wilde de man tegenhouden, maar had minder ingrijpende middelen kunnen kiezen, stelt de aanklager op basis van onderzoek van de Rijksrecherche.

„Het is eigenlijk bedoeld als een mild middel”, vertelt politiewetenschapper Jaap Timmer over de waterwerper, een imposant voertuig met twee waterkanonnen erbovenop die 400 liter water per minuut kunnen spuiten. „Je kan er groepen relschoppers mee beregenen, en zeker in de winter word je daar koud en akelig van en ga je naar huis. Maar dan moet je het apparaat wel op de juiste manier gebruiken.”

In Eindhoven werd de straal gericht op één individu, in plaats van op de mensenmassa. Er had ook gericht kunnen worden op de grond of juist in de lucht. Met een haak voor het kanon kan de straal bovendien tot een soort nevel worden vervormd – ook dat gebeurde niet. „De instructies voor kanonniers zijn heel duidelijk en die zijn hier niet gevolgd.”

De Nederlandse politie beschikt over zes waterwerpers. Roepnaam in Mobiele Eenheid-kringen: Whiskey. Ze worden niet zo vaak ingezet: vorig jaar elf keer, blijkt uit politiecijfers. Er zitten altijd meerdere personen in de wagen: een chauffeur, een commandant en twee agenten die de kanonnen bedienen vanaf een hogere positie, met voor zich een digitaal scherm.

De wagen is log en manoeuvreren en specifiek richten kunnen lastig zijn. Maar veel nadelen kleven er verder eigenlijk niet aan de voertuigen, schetst Timmer. „Het zijn de burgemeesters die specifieke ME-inzet moeten goedkeuren en die zijn vaak nog huiverig voor inzet van de waterwerper. De waterwerper heeft nou eenmaal een bepaalde uitstraling van ’nu is het serieus’.”

Die afschrikkende functie kan voor agenten een voordeel zijn, meent oud-politiecommissaris in Amsterdam Joop van Riessen. De wagen is niet kapot te krijgen. „En als je dat ding ziet, moet je als demonstrant maken dat je wegkomt. Als je blijft staan, weet je dat je risico loopt.”

De eerste waterwerper stamt uit de jaren 60, toen Nederland te maken kreeg met allerlei groepen die massaal demonstreerden: van ontevreden studenten tot de provo’s. Ook raakte de politie slaags met demonstranten tijdens de bruiloft van Prinses Beatrix en Claus von Amsberg in 1966.

Van Riessen denkt meteen terug naar 1975, toen hij meemaakte dat waterkanonnen werden gebruikt tegen Amsterdammers aan de Nieuwmarkt die protesteerden tegen de bouw van de metro. „Toen de watertank eenmaal leeg was, waren de politieagenten opeens een vogelvrij doelwit. Heel wat agenten werden bekogeld met bakstenen en raakten gewond.”

Dat scenario is precies waar Wim Groeneweg, voorzitter van politievakbond ACP, bang voor is als agenten vaker strafrechtelijk worden vervolgd voor hun acties. „Dacht de betrokken agent nou echt: ik ga jou te grazen nemen? Zo zitten agenten niet in elkaar”, voegt hij nuance toe aan de beelden die vorig jaar viral gingen.

„Als je de politie steeds op deze manier gaat beoordelen, gaan agenten terughoudender reageren. En het kan gevaarlijk zijn voor hun eigen veiligheid als agenten niet handelen als dat eigenlijk wel nodig is”, denkt Groeneweg.

Onderzoeker Timmer heeft zo’n naar gevolg van de waterwerper nog nooit eerder gezien. „Het is een heel ongelukkige situatie en toch ook een serieuze fout. Het lijkt me dat de betreffende agent ongeschikt is voor deze functie, maar het strafrecht is eigenlijk een scheef middel om professioneel handelen te beoordelen. Want een agent heeft in principe niet de intentie om een fout te maken.”

Hij zou liever een soort tuchtrecht zien, zoals in de medische wereld. „Daar buigen onafhankelijke medische en juridische professionals zich over gemaakte fouten. En de sanctie is er daarna niet alleen voor de dokter. Er worden ook lessen getrokken door de organisatie.”