Ontkerstening als uitdaging voor kerk en theologie in de 19e en 20e eeuw

URL study guide

https://studiegids.vu.nl/en/courses/2024-2025/G_BATHE1S102

Course Objective

Na afronding van deze module:
- kan de student het eigen karakter van zowel het moderne als postmoderne denken benoemen en plaatsen binnen de ontwikkelingen van de westerse filosofiegeschiedenis;
- heeft de student inzicht in de pluralisering van kerkelijke stromingen en theologische richtingen vanaf de negentiende eeuw en kan de student aangeven op welke wijze zij hun eigen tijd reflecteren en door (post)moderniteit bepaald of medebepaald zijn;
- kan de student de eigen aard van het neocalvinisme beschrijven binnen het kader van de moderniteit en aangeven waarin het verschilt van andere vormen van protestantisme in de negentiende en twintigste eeuw;
- kan de student het neocalvinisme plaatsen binnen hun eigen tijd en een beredeneerde theologische kritiek geven vanuit hedendaags (post)modern perspectief. In deze cursus wordt aandacht gegeven aan de vaardigheid om uit hoorcolleges essentiële informatie te destilleren, daarvan aantekeningen te maken en daarbij vragen te stellen. Voorts wordt in de colleges aandacht gegeven aan het presenteren van studiestof.

Course Content

Ontkerstening hangt nauw samen met het moderne en postmoderne denken. Met het moderne denken wordt ruwweg het denken vanaf de Verlichting bedoeld, met het postmoderne denken wordt naar de tweede helft van de twintigste eeuw verwezen Het moderne denken wordt gekarakteriseerd door een wending naar het subject. Het postmoderne denken wordt juist gekenmerkt door een de-centrering van het subject. Het moderne en postmoderne denken vormde een uitdaging voor kerk en theologie, die leidde tot verschillende reacties, waarin men de (post)moderniteit aanvaardde of afwees. In beide gevallen werd men echter door de (post)moderniteit beïnvloed. De uitdaging van de (post)moderniteit leidde tot een pluralisering van kerkelijke stromingen en theologische denkrichtingen. In dit college worden die stromingen en richtingen, die de bronnen van geloven (zoals Bijbel, traditie, rede en ervaring) in de (post)moderniteit verschillend verwerkten, dialogisch met elkaar in contact gebracht. In deze cursus wordt vooral aandacht gegeven aan de ontwikkelingen van het neocalvinisme binnen het Nederlandse protestantisme, dat weerstand bood tegen het modernisme en daarvan effectief gebruik maakte. Aan de hand van deze stroming komt ook de protestantse orthodoxie in beeld. Het neocalvinisme wordt geïntroduceerd binnen de hoofdlijnen van de protestantse geschiedenis in Nederland. Vervolgens wordt het onderwerp in internationaal perspectief geplaatst, aan de hand van de in 1898 in Amerika door Abraham Kuyper gehouden Stone Lectures. Kuyper biedt daarin een protestants antwoord op de moderniteit, een antwoord dat tot op de huidige dag inspireert én uitlokt tot kritiek.

Teaching Methods

Hoor
- en werkcollege. Onderdeel van de colleges zijn presentaties van studenten. Studenten geven aan het begin van het college een korte presentatie over het vorige hoorcollege en/of over een hoofdstuk uit de Lectures van Kuyper.

Method of Assessment

Er zijn twee toetsen. Halverwege de cursus wordt kennis over het moderne en postmoderne denken getoetst aan de hand van de literatuur, vooral van Braeckman e.a.. Aan het eind van de cursus wordt kennis over het neocalvinisme en het Nederlandse protestantisme getoetst aan de hand van de verplichte literatuur van Blei, Ulrichs en Kuyper. Beide toetsen wegen even zwaar. De toetsen worden gegeven als een thuistentamen aan de hand van essayvragen. De door studenten gegeven presentaties en weergaven van hoorcolleges moeten als voldoende beoordeeld zijn, maar doen niet mee in het eindcijfer.

Literature

Karel Blei, The Netherlands Reformed Church 1571-2005, Eerdmans, Grand Rapids (Michigan) 2006, 184 pp. Antoon Braeckman, Bart Raymaekers, Gerd van Riel, Handboek Wijsbegeerte, 4e druk of later, Uitgeverij Lannoo, Tielt, pp. 13-29; 75-156; 168-186; 228-241. Abraham Kuyper, Lectures on Calvinism delivered at Princeton University, 1898 under the auspices of the L.P. Stone Foundation, Henrickson Publishers, Peabody (Massachusetts) 2008, 182 pp. De tekst valt tevens te downloaden van internet. Hans-Georg Ulrichs, Abraham Kuyper als Ideologe des Calvinismus – neu gelesen, Lutherverlag, Bielefeld 2016, pp. 7-89.