Actieonderzoek Met Andere Ogen. Ontdekken van vrijheidsbeperking door observatie en reflectie

Begeleiders hebben een sleutelrol in het ondersteunen van cliënten bij uitdagingen rondom veiligheid enerzijds en welbevinden anderzijds. Zij nemen dagelijks beslissingen over vrijheidsbeperking (Goethals et al., 2013) en kunnen beïnvloeden hoe cliënten de vrijheidsbeperking beleven. Begeleiders denken echter verschillend over welke zorg beperkend is en herkennen niet alle maatregelen die onder de nieuwe wet gaan vallen als vrijheidsbeperkend (Dorenberg ea, 2018, Frederiks ea, 2017, Goethals ea, 2012, Hamers ea, 2009).
Met Andere Ogen is een actieonderzoek met als doel om vrijheidsbeperking en best practices om vrijheid te vergroten samen te ontdekken. Zo’n 8 begeleiders uit verschillende teams binnen een organisatie leren om ‘Met Andere Ogen’ naar de praktijk van vrijheidsbeperking en bevordering van vrijheid te kijken (Niemeijer ea, 2017). Het actieonderzoek bestaat uit een aantal stappen: 1) een startbijeenkomst als stimulans voor een open houding om samen na te denken over en te reflecteren op vrijheid en te oefenen met observeren, 2) observatie bij collega afdelingen om het eigen referentiekader los te laten en bij anderen te ontdekken welke vrijheidsbeperking en best practices ten aanzien van vrijheidsbeperking plaatsvinden, 3) reflectie op de observatie na afloop aan de hand van vragen: “wat heb ik gezien, wat betekent het en wat vind ik daarvan?”, 4) denktank om na te denken over de geobserveerde vrijheidsbeperkingen, over dilemma’s in de praktijk en best practices en over adviezen waarmee professionals en de zorgorganisatie vrijheid voor cliënten kunnen vergroten 5) een praktische handreiking schrijven voor de organisatie met daarin de belangrijkste observaties en adviezen.
De resultaten opgedaan tussen 2015-2018 bij 6 organisaties laten zien dat begeleiders veel verschillende vrijheidsbeperkingen en best practices ontdekken. Begeleiders die mee deden aan Met Andere Ogen koppelen terug dat zij meer nadenken over de eigen regie en keuzevrijheid van cliënten en over dilemma’s zoals “wat doe je als iemand de tuin in wil, maar je staat alleen op de groep? Hoe kun je uitleg geven over medicatie als iemand niet meer goed begrijpt waar het over gaat? Hoe kun je meer eigen regie geven aan een cliënt?” (Bekkema ea 2016, Bekkema ea, 2017, Bekkema ea in ontwikkeling).

De resultaten van het actieonderzoek Met Andere Ogen laten zien dat begeleiders samen in staat zijn om zeer diverse situaties en best practices rondom vrijheidsbeperking te ontdekken en leren om dilemma’s te onderkennen (Bekkema ea, 2017).