Expertiseontwikkeling in een regionale projectgroep ‘begeleiding startende leraren’

De tekst moet de volgende onderdelen bevatten: Onderzoeksdoel - Theoretisch kader - Onderzoeksmethode - (Beoogde) resultaten en/of onderbouwde conclusies - Wetenschappelijke betekenis van de bijdrage. Dit onderzoek gaat over de expertiseontwikkeling binnen een professionele leergemeenschap, in het bijzonder een projectgroep die van 2014 t/m 2016 leiding geeft aan een omvangrijk regionaal project ‘Begeleiding Startende Leraren’. De projectgroep bestaat uit schoolopleiders uit het voortgezet onderwijs en lerarenopleiders uit lerarenopleidingen en twee projectleiders. De belangrijke taken van de leden van de projectgroep zijn het met scholen opzetten van een infrastructuur voor het coachen van begeleiders van beginnende leraren en zorgdragen voor het goed uitvoeren van het nationale flankerend onderzoek naar de vorderingen van beginnende leraren. Lockhorst, Van der Pol en Admiraal (2008) onderscheiden drie stadia in de ontwikkeling van een leergemeenschap: het beginstadium waarin de groep vorm krijgt, het ontwikkelingsstadium waarin de leden zich bewust worden van het gezamenlijke doel en uiteindelijke de fase waarin de groep tot wasdom komt (mature phase) en gezamenlijk activiteiten onderneemt om de doelen te bereiken. Met uitzondering van het onderzoek van Davey en Ham (2010) is er weinig bekend over het leren van ervaren docenten die expertise ontwikkelen over beginnende leraren. Wenger (1998) beschrijft hoe leden van leergemeenschappen expertise verwerven door deelname aan een leergemeenschap en vooral door samen te werken. Zij doen dat onder meer door het ontwikkelen van relationele agency (Edwards, 2005), dat wil zeggen dat groepsleden elkaar steunen bij het ontwikkelen van expertise en daardoor niet alleen de kennis binnen de groep vergroten, maar ook in staat zijn deze kennis effectief in te zetten en de doelen te bereiken. Belangrijke condities voor het samen leren in een professionele leergemeenschap zijn het hebben of ontwikkelen van gedeelde waarden en visie op de doelen, gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en gedeeld leiderschap, een onderzoekende houding van de deelnemers, wederzijds vertrouwen en openheid naar elkaar en naar buiten toe (Stoll et al., 2006, p. 226 e.v.). De centrale onderzoeksvraag luidt dan ook: “Hoe ontwikkelt de projectgroep zich als een effectieve professionele leergemeenschap volgens de criteria van Stoll e.a., 2006?” Het onderzoek is een kwalitatief, etnografisch onderzoek. De gegevens worden verzameld door middel van semigestructureerde interviews met de groepsleden in verschillende fasen van het onderzoek, observaties en audio-opnames van groepsbijeenkomsten. De data worden geanalyseerd door middel van thematische analyse (Miles & Huberman, 1994) door de onderzoekers. De projectleden spelen een belangrijke rol bij de interpretatie van de gegevens. De voorlopige resultaten van de eerste fase laten zien dat de deelnemers in deze eerste fase de andere leden van de project groep waarderen, maar dat de kenmerken van Stoll nog niet of slechts in aanzet zichtbaar zijn. Gedurende de eerste interviews krijgen de deelnemers inzicht in hun reeds bestaande expertise zoals kennis over begeleiding startende leraren. De deelnemers krijgen ook zicht op de kennis die zij moeten ontwikkelen om het project goed uit te voeren, zoals kennis over het begeleiden startende leraren en het opleiden van de begeleiders van startende leraren. De deelnemers zijn echter nog weinig gericht op het verwerven van deze kennis.. Bovendien overheerst in deze fase onzekerheid over leiderschap en over de eigen rol of rollen binnen het project. Na ongeveer zes maanden worden activiteiten ontwikkeld die behoren tot de tweede fase en beginnen de kenmerken die Stoll noemt zich af te tekenen binnen de groep.