‘Gymnastiekdemonstratie of Topsport? Een Nederlands turnkampioen op het breukvlak van ‘Duitse gymnastiek’ en ‘Engelse sport’

Inleiding 'Onze welvaartsstaat, waarin de mensen steeds meer vrije tijd ter beschikking hebben gekregen en waarin de georganiseerde sportbeoefening een verworven goed is voor alle lagen van de bevolking, doet ons licht vergeten, dat de tijd nog niet ver achter ons ligt, dat de dagen geheel met de dagelijks arbeid gevuld waren en van sport nagenoeg nog geen sprake was. Daarom is het goed om uit de schaduwen van dit grauwer verleden een figuur naar voren te halen, die de nieuwe tijd voorvoelde en ons een sleutel kan bieden om de ontwikkeling te verstaan, die aan de moderne tijd voorafgaat. In de jaren rond de eeuwwisseling leefde op het Limburgse plattenland een van die merkwaardige persoonlijkheden, die in de sociale emancipatie van zijn gewest een onuitwisbare rol gespeeld heeft, met name als actieve sportbeoefenaar, gymnastiekdocent en natuurvriend.' (Ritzen, 1969) Zo opent Jos Ritzen een (ongepubliceerd) manuscript over Johannes Hubertus Stessen (1861-1943), een eind negentiende-eeuwse turnkampioen. In 1889 verwierf Stessen wereldfaam door tijdens de wereldtentoonstelling in Parijs de wereldtitel bij brug-en rekstokoefeningen te winnen. Gezien de concurrentie en het aantal deelnemers was dit een prestatie die zich laat meten met de winnaars van Olympische medailles nadien. Naast een massief gouden lauwertak en een medaille ontving Stessen een telegram van Koning Willem III. Stessen was echter meer dan een sportkampioen van formaat. Zijn grote kennis van de natuur bracht hem bijvoorbeeld in contact met vermaarde wetenschappers. Het verhaal van Stessen zal hier worden geplaatst in het licht van de ontstaansgeschiedenis van sport en gymnastiek in Nederland.