Het belang van speeksel voor de mondgezondheid; van Haddock tot histatine

Speeksel is van cruciaal belang voor de kwaliteit van leven en de gezondheid van de mond in het bijzonder. Speeksel wordt door verschillende speekselklieren gesecreteerd en bevat een grote variëteit aan biomoleculen, waaronder eiwitten, peptiden en andere stoffen die betrokken zijn bij de bescherming van de orale weefsels. De meest veelzijdige speekseleiwitten zijn mucinen. Deze glycoproteïnen spelen een rol in veel verschillende processen, waaronder bescherming, afweer, voedselverwerking en lubricatie. Daarnaast bevat speeksel complementaire antimicrobiële eiwitten die in een gezonde mond het orale microbioom in toom houden. Het speekselpeptide histatine is belangrijk voor wondheling door cellen aan wondranden te stimuleren de wond te dichten door celmigratie en celstrekking. De aansturing van speekselsecretie is complex en omvat een samenspel tussen het zenuwstelsel, stimulatoren waaronder kauwen en smaak, en remmende factoren waaronder stress, pijn en (negatieve) emoties. Dat speeksel essentieel is voor de mondgezondheid, wordt vooral duidelijk als de productie van speeksel chronisch is geremd of geheel stilgevallen, bijvoorbeeld ten gevolge van de bijwerkingen van polyfarmacie, bij patiënten die radiotherapie ondergaan in het hoofd-halsgebied of lijden aan het syndroom van Sjögren. Door het wegvallen van de beschermende werking van speeksel wordt het gebit kwetsbaarder voor verschillende aandoeningen. In de algemene Nederlandse tandheelkundige praktijk zou meer aandacht moeten zijn voor drogemondklachten en aanverwante zorg.