Het ironisch spectrum: Een overzicht van onderzoek naar het begrip en de retorische effecten van verbale ironie

Verschillende disciplines, waaronder de taalkunde, taalbeheersing, communicatiewetenschap en sociale psychologie, buigen zich met regelmaat over het verschijnsel ironie. Vanwege de multidisciplinariteit van het onderwerp, lijken er verschillende ‘ironietradities’ te ontstaan in de respectievelijke domeinen, zonder dat er sprake is van kruisbestuiving. In deze bijdrage bespreken we kort de stand van zaken in het bestaande onderzoek naar het begrip en de retorische effecten van ironie, waarbij we de nadruk leggen op de taalbeheersingsaspecten van ironie. Aan de hand van determinanten gerelateerd aan (1) de formulering van ironie, (2) de co-tekst van ironie en de (3) context van ironie formuleren we ons model van het “ironisch spectrum”. Dit nieuwe model integreert taalkundige, communicatiewetenschappelijke, sociaalpsychologische en taalbeheersingevidentie over het begrip en de effectiviteit van ironie.