Indiase kenniswerkers binnen Capgemini: het bedrijf als 'nabijheid'

De laatste jaren zijn steeds meer kenniswerkers uit minder geavanceerde economieën werkzaam in Westerse economieën. Het is vooralsnog onduidelijk of, en in hoeverre deze migranten een goedkoper alternatief vormen voor werk dat evengoed door lokale arbeidskrachten kan worden uitgevoerd of dat zij beantwoorden aan een vraag naar hoogopgeleide kenniswerkers waarvoor lokaal aanbod ontbreekt. Is er hier sprake van brain drain waarbij professionele kennis aan het land van herkomst wordt onttrokken of gaat het om brain circulation of brain gain waarbij kennismigranten hun kennis uitbreiden die vervolgens toegepast kan worden in het land van herkomst?Om een antwoord te kunnen geven op deze vragen, hebben we onderzoek gedaan onder Indiase werknemers bij Capgemini Nederland. Het theoretische kader voor het onderzoek had betrekking op de geografie van kennis waarbij vooral het onderscheid tussen codified en tacit knowledge relevant is. De eerste vorm kent wereldwijd geaccepteerde, gestandaardiseerde overdrachtsvormen, zoals tekst, tabellen of kaarten, is door informatietechnologie eenvoudig uit te wisselen en vereist daarom geen geografische nabijheid. De tweede vorm is niet overdraagbaar zonder een gedeelde context waarbinnen deze - vaak specialistische en innovatieve - kennis begrepen wordt. Deze context is - mede doordat tacit knowledge verondersteld wordt afhankelijk te zijn van direct en persoonlijk contact en nabijheid - verankerd in locale clusters en netwerken.Uit het onderzoek bleek dat veel Indiërs contextgevoelig werk deden dat persoonlijk contact en fysieke nabijheid vereist (zoals het vertalen van de wensen van de klant naar een geschikt softwarepakket). Dat wordt mogelijk gemaakt door een niet-geografische vorm van nabijheid die tacit knowledge kan genereren: de specifieke context van een multinationale onderneming, in dit geval Capgemini. Deze bevinding is in lijn met recente ontwikkelingen binnen de kennisgeografie, waarin gewezen wordt op ‘deterritorialisering van nabijheid’. Tegelijkertijd maakt de door de Indiërs verworven kennis het ook mogelijk dat zij in toenemende mate buiten hun bedrijf inzetbaar worden, vooral omdat hun kennis, in de conceptie van Ulf Hannerz, aangewend kan worden in een specifieke, individuele bedrijven overstijgende transnational culture, meer in het bijzonder die van het internationale bedrijfsleven. Beleidsmatig zijn deze bevindingen van belang in het kader van het versterken van geavanceerde economieën die het in de eerste plaats van kennis en innovatie moeten hebben.