Kafka in de polder: De impact van langdurig onrechtmatig verblijf en ouderdom op de bestaansstrategieën en angst voor uitzetting van ongedocumenteerden

Kennis over onrechtmatig verblijvende ouderen is van belang, aangezien zij de laatste jaren steeds prominenter in beeld komen bij advocaten en hulpverleningsorganisaties. Zij kloppen steeds nadrukkelijker aan de deur bij verschillende soorten hulp(verlenings)organisaties vanwege – zo is onze veronderstelling – het restrictievere en marginaliserende beleid van de Nederlandse overheid gericht op ongedocumenteerden. Deze toegenomen hulpvraag in combinatie met dit kennishiaat vormde aanleiding voor een onderzoek in opdracht van de Regenboog Groep naar en onder ongedocumenteerden van 50 jaar en ouder die ten minste tien jaar zonder verblijfsdocumenten in Nederland verblijven. Dit onderzoek– genaamd ‘Vechten met het leven. Een kwalitatief onderzoek onder ongedocumenteerde oudere migranten in Nederland’10 – vormt de basis van deze bijdrage.We gaan hierin op zoek naar het antwoord op de vraag hoe het langdurige onrechtmatige verblijf en de hoge leeftijd van ongedocumenteerde ouderen hun bestaansstrategieën beïnvloeden. We maken hiervoor gebruik van het theoretisch concept ‘deportability’ dat De Genova beschreef als de kwetsbaarheid van ongedocumenteerden veroorzaakt door alledaagse vormen van uitsluiting, surveillance en repressie en het hiermee gepaarde gaande alom aanwezige risico om te worden uit- gezet.11 Aangezien deze kwetsbaarheid direct samenhangt met de bestaansstrategieënvan ongedocumenteerden, bekijken we in deze bijdrage de impact vaneen langdurig onrechtmatig verblijf en de hogere leeftijd van deze migranten ophun bestaansstrategieën en omgang met het risico op uitzetting.In het vervolg van dit artikel staan we allereerst stil bij een nadere duiding van het theoretische concept deportability en de onderzoeksmethoden. Daarna beschrijven we drie groepen ongedocumenteerde ouderen die van elkaar verschillen wat betreft (i) hun migratiemotieven, (ii) de aard en de rol van hun sociale netwerk en (iii) hun aspiraties. We beschrijven de bestaansstrategieën van deze groepen, hun omgang met het constante risico op uitzetting, en de invloed van zowel het langdurige onrechtmatige verblijf als de hogere leeftijd van de ongedocumenteerden hierop. In de conclusie, tot slot, gaan we nader in op wat de bevindingen betekenen voor het wetenschappelijke, beleidsmatige en maatschappelijke belang van deportability voor ongedocumenteerde ouderen.