Naar een emancipatorische middenschool in de jaren ’80?

Dit artikel is verschenen in het tijdschrift "Onderwijs & Opvoeding". Het is een algemeen onderwijskundig en opvoedkundig tijdschrift, uitgegeven door uitgeverij Walraven te Amsterdam, o.a.v. het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum.

In de discussie over de middenschool voor leerlingen van 12 tot 15 à 16 jaar komen verschillende theoretische stromingen naar voren. In deze visies staat het vraagstuk van eenheid en verscheidenheid centraal. Zij die de eenheid (in eindtermen) benadrukken laten zich onder meer inspireren door het Sovjet-model en door de Russische leertheorie. In Nederland is in de discussie en vormgeving van de middenschool meer nadruk komen te liggen op de verscheidenheid in werkvormen en eindtermen. Daarbij wordt aangesloten bij West-Europese stromingen zoals de Reform-pedagogiek. In dit artikel worden beide visies beschreven en geanalyseerd met het oog op de vormgeving van de middenschool. Ook wordt ingegaan op de gevaren van het opnemen van vaste categoriale structuren (gescheiden schooltypen, stromen, afdelingen) in het onderwijs voor leerlingen van 12-16 jaar. Dit wordt toegelicht aan de hand van een onderzoek naar de Berufs Aufbau Schule (B.A.S.) in het West-Duitse onderwijssysteem. De B.A.S. was bedoeld als schooltype (brugfunctie) voor de emancipatie van kinderen uit arbeidersgezinnen. Via de B.A.S. zouden deze leerlingen kunnen doorstromen naar hoger onderwijs. Daar kwam echter weinig van terecht. In de praktijk bleek de B.A.S. te fungeren als een ‘ambulance’ voor kinderen van hoger opgeleiden. Deze drop-outs, uit de hogere sociale milieus, die niet konden meekomen in de hogere schooltypen, kregen via de B.A.S. een tweede kans om terug te komen op het gymnasium. Het artikel besluit met de aanbeveling om kennis te nemen van eerdere pogingen in diverse landen van Europa om de doorstroming en emancipatie van leerlingen uit lagere sociale milieus te bevorderen.